Terugblik met Lotte Gardien – Trends & ontwikkelingen in mobiliteit, (reis)gedrag duurzaam veranderen

Duurzame Mobiliteit & de Groene Arbeidsovereenkomst dat was het thema van de eerste Fynch Expert Sessies die op 28 september in Utrecht plaatsvond. 

Lotte Gardien, adviseur duurzame mobiliteit & gedrag bij Syndesmo was onze eerste expert. In deze blogpost vatten we haar presentatie samen. Ze nam ons tijdens de sessie mee in de laatste trends en ontwikkelingen in mobiliteit en, nog belangrijker, hoe je het reisgedrag van medewerkers op een duurzame manier kunt veranderen. Dit is niet alleen goed voor het milieu, maar kan ook bijdragen aan een gezondere werkomgeving en werknemerswelzijn. 

Over Lotte en Syndesmo 

Syndesmo helpt organisaties bij vraagstukken op het gebied van zakelijke mobiliteit. Of dit nu gaat over een totale visie op het gebied van mobiliteit of over parkeerbeleid, de reiskostenregeling, het wagenpark of overkoepelende thema’s als flexibiliteit of duurzaamheid.  

Lotte houdt zich bij Syndesmo onder meer bezig met het ontwikkelen van nieuw mobiliteitsbeleid, met een focus op gedragsverandering. Als cultureel antropoloog staat de mensen in haar werk altijd centraal.  

Nu zullen we terugblikken naar de presentatie die zij gaf tijdens de Expert Sessie.  

Trends & Ontwikkelingen in mobiliteit 

Werkgevers werken steeds vaker toe naar een duurzamer, flexibeler en vitaler mobiliteitsbeleid. Dit doen ze onder andere vanuit duurzaamheidsambities, nieuwe wet- en regelgeving, om medewerkers te behouden en nieuw talent aan te trekken door hiermee een aantrekkelijk werkgever te zijn.  

De volgende thema’s zien we veelvuldig terugkomen bij werkgevers:  

• Steeds meer mogelijkheden om tijd en plaats onafhankelijk te werken (TPOW), vanuit de gedachte dat de meest duurzame reis de niet gemaakte reis is; 
• Duurzame en actieve vervoersmiddelen worden steeds meer gestimuleerd; 
• Meer inzet van deelvervoer (zowel binnen organisaties als door publieke aanbieders); 
• De overstap naar elektrisch vervoer (o.a. door de komst van zero-emissie zones);
• Het gebruik van slimme diensten, zoals Mobility as a Service (MaaS). Dit is de integratie van verschillende vormen van transport in één digitaal platform (app/kaart).
  • Al deze veranderingen vragen om een gedragsverandering van de medewerker. Maar hoe krijg je dit voor elkaar en hoe kan je inzicht krijgen in je medewerkers. 

De medewerker centraal  

Als je reisgedrag binnen een organisatie wilt veranderen, moeten er afspraken worden gemaakt die ook na te lezen zijn. Het duidelijk aangeven van de mogelijkheden en voorzieningen binnen een organisatie geeft iedereen in de organisatie richting.  

Zorg er daarnaast voor dat de voorzieningen op orde zijn. Zoals een goede fietsenstalling, douche/kleedruimte, kluisjes, of lockers voor accu’s etc.  

Maar ook al zijn je beleid en de voorzieningen op orde, dan nog kan het zijn dat je medewerker niet de fiets pakt. Dit kan komen omdat de mens een complex wezen is dat niet zomaar verandert omdat een ander dit van hem verlangt. Daarom is het belangrijk de mens centraal te laten staan en je in de medewerker te verdiepen. 

Stel jezelf vragen zoals hoe beweegt mijn medewerker zich nu? Wat zijn eventuele belemmeringen om ander gedrag uit te voeren? 

Het is essentieel dat er wordt ingezoomd en geleerd over de doelgroep waar graag verandering wordt gezien. Bestudeer het huidige gedrag, waarom wordt dit gedrag vertoont, en wat is er verder nodig om toch de gewenste veranderingen succesvol door te kunnen voeren. Zo kan inzicht worden gecreëerd en kan het pijn punt en de belemmering worden geïdentificeerd.  

Inzicht krijgen in de medewerker en het gedrag van de mens  

Even terug naar de basis. Hoe komt menselijk gedrag eigenlijk tot stand? Helaas is er niet één formule die gedrag kan beschrijven maar er zijn wel allemaal factoren die bijdragen, denk aan:  

• Biologisch (hormonen)  
• Psychologisch (overtuigingen, normen, emoties)  
• Cultureel  

Gedrag ontstaat door de interactie tussen meerdere van deze factoren. Daarbij is het ook belangrijk te realiseren dat de mens niet een rationeel wezen is. De meeste beslissingen worden genomen zonder na te denken. Dit is met een reden, want als er over alles zouden worden nagedacht zou de mens geen leven meer hebben.  

Denk jij bewust na over hoe je een pot opendraait, of met welke hand je een deur opent? 

Hoe maakt de mens keuzes?  

De mens heeft twee hersensystemen die bijdragen aan hoe keuzes worden gemaakt: 

Systeem 1

• Automatisch, onbewust systeem 
• 95% van de keuzes worden door dit systeem gemaakt 
• Werkt snel en kost weinig moeite 
• Werkt op basis van gewoonten in intuïtie 

Systeem 2

• Bewuste rationele systeem 
• 5% van de keuze worden door dit systeem gemaakt 
• Werkt langzaam en kost veel moeite 
• We zetten het in om te analyseren en bij complexe taken, zoals berekeningen of als problemen moeten worden opgelost  

Het is handig deze kennis over onze twee systemen in onze hersenen te hebben als je gedrag wilt veranderen en besluitvorming wilt beïnvloeden.  

Waarom doen we wat we doen? Wat zijn onze basisbehoeften? 

Systeem 1 is het primaire systeem waar gebruik van wordt gemaakt en dit systeem wordt aangestuurd door onze basisbehoeften. We delen er vier met je. 

Basisbehoefte 1: Energiebehoud  

Deze behoefte gaat terug naar de oertijd, waarin efficiëntie rondom het inzetten van onze energie essentieel was. Energie werd ingezet om te jagen en de rest van de dag werd energie bespaard. In de huidige tijd hebben we niet meer dezelfde uitdagingen, maar de basisbehoefte energiebehoud is wel gebleven.  

Energie wordt behouden door het creëren van gewoontes en gemak. Dit bespaart namelijk energie en een goed voorbeeld hiervan is het olifantenpaadje dat hieronder te zien is. 

Hoe kan hierop worden ingespeeld? Dat kan door het simpel te houden. En begin met het introduceren van kleine veranderingen en stel vragen aan medewerkers. Bijvoorbeeld, wil je vitaler worden? Ja? Wil je meer weten over ons vitaliteitsprogramma? Ja? Kom een keer op de bijeenkomst, probeer het uit. 

Basisbehoefte 2: Zekerheid 

Het bieden van zekerheid geeft mensen een gevoel van rust, stabiliteit, controle, veiligheid en voorspelbaarheid. Zo kan angst en stress worden verminderd. Dit is belangrijk voor het welzijn.  

Dagelijks wordt er massaal in de auto gestapt om naar werk te gaan. Gedeeltelijk is dat omdat dit zekerheid biedt over hoe de route van A naar B. Er is kennis over hoelang het duurt in het ergste en beste geval, de route is bekend, de parkeermogelijkheden zijn bekend, en de route van de parkeerplaats naar kantoor zijn bekend. Deze acties worden dan ook zonder na te denken ondernomen maar als er met het OV wordt gereisd komen er ineens veel vragen en onzekerheden bij kijken:  

Waar gaat het OV? Waar moet ik overstappen? Hoelang doet het OV erover? Welk vervoersmiddel moet ik nemen? Moet ik overstappen, en hoe vaak? 

Hoe kan hierop worden ingespeeld? Door het bieden van garanties. Bijvoorbeeld als elektrisch vervoer wordt gestimuleerd kan de werkgever garanties geven dat wanneer een medewerker echt in de problemen komt en er geen laadpaal aanwezig is dat de medewerker wordt opgehaald. Of dat wanneer alle deelauto’s bezet zijn de medewerker een taxi mag pakken. Wetende dat deze scenario’s waarschijnlijk nooit zullen voorkomen. Maar toch geeft dit de medewerker het gevoel van die zekerheid waar iedereen naar op zoek is. 

Basisbehoefte 3: Conformiteit 

Dit gaat om het groepsgevoel en verbonden voelen met anderen. Mensen willen er graag bij horen, geaccepteerd worden en gedrag wordt hierop aangepast.  

Hoe kan hierop worden ingespeeld? Communiceer de sociale norm, bijvoorbeeld ‘Collega’s werken hier 2 dagen in de week thuis’ of ‘Wij fietsen naar kantoor wanneer dit kan’. Zoek daarnaast positieve rolmodellen binnen de organisatie. Zo kan er gebruik worden gemaakt van peer pressure en invloed van gelijken.  

Basisbehoefte 4: Autonomie 

Het is voor de mens heel belangrijk om zelf keuzes te kunnen maken en het gevoel te hebben de controle over het eigen leven te hebben. Als mensen het gevoel krijgen dat ze worden beïnvloed, creëert dit weerstand en dit kan soms ook het tegenovergestelde gedrag veroorzaken.  

Hoe kan hierop worden ingespeeld? Betrek medewerkers bij de verandering(en) en geef mensen keuzes (hierbij moet wel worden gezegd dat te veel keuzes ook niet goed is omdat mensen dan keuzeverlamming kunnen gaan ervaren). 

Tot slot deelde Lotte nog een aantal handige tips die wij graag met jou delen:  

Verdere tips om (reis)gedrag blijvend te veranderen 

1. Ga aan de slag met groene arbeidsvoorwaarden. Vergeet niet ook te kijken naar de omgeving en voorzieningen van de medewerker.
2. Zoom in op de wensen en behoeften van jouw medewerkers 
3. Maak het voor medewerkers gemakkelijk 
4. Biedt medewerkers zekerheid, bijvoorbeeld in de vorm van garanties 
5. Geef medewerkers het goede voorbeeld en zet ambassadeurs in 
6. Geef medewerkers keuzes (maar niet te veel) 

Wij danken Lotte voor haar inspirerende expert sessie en hopen dat jij als lezer je kennis hebt kunnen verbreden om samen toe te werken naar een duurzame toekomst rondom mobiliteit.